ابوبکر بن ابی قحافه (دائرةالمعارف‌مؤلفان‌اسلامی)ابوبکر عبدالله بن ابی قحافه (۵۱ پیش از هجرت ـ ۱۳ق)، صحابه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و خلیفه اول بعد از ایشان نزد اهل‌سنت است. پس از رحلت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در سال یازدهم هجری در سقیفه حضور داشت و در آنجا برای خلافت انتخاب شد. از مهم‌ترین اقدامات ابوبکر در خلافت، مصادره قهرآلود فدک و فرستادن لشگر اسامه به سوی رومیان بود. وی سرانجام در ۶۳ سالگی در ۲۲ جمادی الثانی سال سیزدهم در مدینه درگذشت. ۱ - معرفی اجمالیابوبکر عبدالله بن عثمان بن عامر بن عمرو تیمی قرشی، دو سال و اندی پس از عام الفیل، ۵۱ قبل از هجرت در شهر مکه به دنیا آمد و عبدالکعبه نام گرفت. پدر و مادرش هر دو از تیره تیم بودند و از طریق نیای پنجم‌شان با پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نسبت داشتند. گویند که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) او را به سبب زیبایی چهره‌اش، ملقب به عتیق ساخت. از دیگر القاب مشهور وی صدیق است که بر پایه منابع اهل‌سنت، تصدیق بی چون و چرای خبر معراج، بدو داده شد. البته علمای شیعه تعلق لقب صدیق را به ابوبکر مردود، و آن را از القاب حضرت علی (علیه‌السّلام) می‌دانند. ابوبکر از جوانی به بازرگانی اشتغال داشت و از دوستان نزدیک پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بود و در یکی از سفرهای شام نیز آن حضرت را همراهی کرد. [۶]
مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۵، ص۲۲۲.
پس از این‌که وی اسلام را پذیرفت، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نام او را به عبدالله تغییر داد. او از محضر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بهره برده و از وی روایت نموده است و کسانی مانند انس بن مالک، عثمان بن عفان، ابوهریره و طارق بن شهاب از او روایت کرده‌اند. ابوبکر در نسب شناسی سرآمد دیگران بود. واقدی در خبری، به شعرشناسی وی نیز اشاره‌ای کرده است. همچنین روایاتی چند حکایت دارد که ابوبکر در تعبیر خواب نیز دستی داشته و خواب کسانی از جمله پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) را تعبیر کرده است. ۲ - همراهی با پیامبراو در زمان جاهلیت از بزرگان قریش [۱۲]
صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱۷، ص۳۰۷.
و فردی توانگر بود و جزء نخستین کسانی بود که به پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) ایمان آورد و در هنگام هجرت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به مدینه، همراه آن حضرت در غار بود. در آغاز درگیری با مشرکان و آزار و شکنجه مسلمانان، ابوبکر نیز متحمل آزارها شد و منابع اهل‌سنت از مجروح شدن وی به دست مشرکان سخن گفته‌اند. [۱۵]
حمیری، عبدالملک بن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۳۱۰.
او به همراه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در جنگ‌ها شرکت می‌جست. ۳ - خلافتپس از رحلت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در سال یازدهم هجری در سقیفه حضور داشت و در آنجا برای خلافت انتخاب شد و یک روز پس از ماجرای سقیفه، برای بیعت عمومی بر منبر نشست و مردم با او بیعت کردند. [۱۷]
حمیری، عبدالملک بن هشام، السیرة النبویه، ج۴، ص۳۱۱.
یکی از اقدامات ابوبکر در همان روزهای نخستین خلافت، مصادره قهرآلود فدک بود و دومین اقدام رسمی و حکومتی او پس از ضبط فدک، تجهیز و فرستادن لشگر اسامه به سوی رومیان بود. در زمان خلافتش، بلاد شام و قسمت زیادی از عراق را فتح کرد و سرکوب مخالفان حکومت و دشمنان اسلام را در دستورکار خود قرار داد و با یاری مسلمانان توانست سرکشی‌ها و آشوب‌های مناطق دور و نزدیک را فرو نشاند و در طول یک سال جزیرة العرب را چون زمان پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) زیر لوای اسلام درآورد. رجال‌نویسان اهل‌سنت او را فردی بردبار، خطیب و شجاع توصیف نموده‌اند. کتاب مسند اثر اوست. ۴ - درگذشتسرانجام وی در ۶۳ سالگی در ۲۲ جمادی الثانی سال سیزدهم در مدینه درگذشت و عمر بن خطاب بر او نماز گزارد و در خانه‌ای که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در آن به خاک سپرده شده بود، دفن شد. ۵ - پانویس۶ - منبع• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۴۵۱-۴۵۲، برگرفته از مقاله «عبدالله ابن ابی قحافه». رده‌های این صفحه : خلفای سه گانه | درگذشتگان سال 13 (قمری) | راویان حدیث از پیامبر | شخصیت‌های قرن 1 (قمری) | صحابه پیامبر | مؤلفان قرن 1 (قمری) | مهاجران به مدینه
|